2014 wordt spannend voor Europa

Voor de Europese verkiezingen komend voorjaar heeft de Europese Commissie nog een waslijst aan wensen. Zo wil Eurocommissaris Kroes nog een uniforme Europese telecommarkt realiseren en wil de Commissie nog voor haar vertrek in oktober 2014 een vrijhandelsverdrag met de Verenigde Staten sluiten. Daarnaast zijn er nog 23 andere prioriteiten, variërend van de bestrijding van de jeugdwerkloosheid tot de creatie van een Europees Openbaar Ministerie. De verkiezingen zullen wel een remmende werking hebben en na de verkiezingen zal de aandacht gericht zijn op de vorming van de nieuwe Commissie en dan vooral wie de nieuwe voorzitter wordt.

Onze correspondent in Brussel Jan Werts geeft een blik vooruit, maar kijkt ook terug. 'Van de landen met financiële problemen begin 2013 is alleen Ierland er weer bovenop. Spanje doet zijn best, Italië en Portugal zijn onzekere spelers en Griekenland is nog steeds een groot risico. Athene belooft in Brussel van alles, maar van de 135 beloofde maatregelen is nog niet de helft uitgevoerd. Frankrijk kan een problemen worden', vervolgt Werts en hij citeert vervolgens The Lisbon Council, een prestigieuze denktank die Frankrijk de 'zieke man van Europa' noemt: 'Frankrijk zit met te hoge loonkosten en ieder voorstel tot correctie stuit op verzet'. Ook verhoogt Frankrijk liever belastingen dan dat het structurele maatregelen neemt.

In 2014 moet de Bankenunie vorm krijgen. De Europese Centrale Bank (ECB) gaat toezicht houden op de 130 grootste Europese banken. Als één daarvan omvalt wordt het heel moeilijk de economie van het betrokken land nog overeind te houden. In tien jaar tijd moet de financiële sector voor een stroppenpot van 50 miljard euro zorgen. Maar wat te doen als in die tussentijd een bank omvalt? Jan Werts: ‘duidelijk is dat eerst de aandeelhouders, dan bepaalde obligatiehouders en vervolgens de grote spaarders boven de € 100.000 hun geld kwijt zijn. Dan springt de nationale regering bij. Maar onduidelijk is nog wat er gaat gebeuren als ook dat niet voldoende is. Op 20 december moeten er knopen worden doorgehakt, waarbij vooral belangrijk is wie het laatste woord krijgt als steun gegeven moet worden: Europa, bij monde van de Europese Commissie, of de lidstaten bij monde van de Europese Raad of ECOFIN.’

Na de verkiezingen eind mei zullen de ogen vooral gericht zijn op de benoeming van de voorzitter van de Europese Commissie. Werts benadrukt nog dat, hoewel het Europees Parlement een kandidaat mag voordragen - dat wordt waarschijnlijk de kandidaat van de grootse fractie - de Europese Raad uiteindelijk benoemt. Maar wat te doen als Raad en parlement daarover met elkaar botsen?

Werts is voorzichtig met namen: ‘die circuleren in zekere en minder zekere mate – Schulz voor de sociaal-democraten, Verhofstadt en eurocommissaris Rehn voor de liberalen. Uit betrouwbare bron vernam Jan Werts dat de christendemocraten (de EVP) mikken op aftredend Raadsvoorzitter Herman Van Rompuy als hun Europese lijsttrekker. Hij was eerder Eerste Minister. Alle Belgische premiers van de laatste halve eeuw sloten hun loopbaan af in het Europees Parlement.

Naast het voorzitterschap van de Commissie zijn er ook nog andere topfuncties te vergeven, zoals de prestigieuze voorzitter van de Europese Raad (nu Van Rompuy), de voorzitter van het Parlement (nu Schulz), de Europese Hoge Vertegenwoordiger (nu Ashton). Daarbij speelt ook nog de vervanging van de SG van de NAVO, Rasmussen. Bij de verdeling van die posten spelen allerlei factoren. Werts somt op: ‘ bij voorkeur unanimiteit in de Europese Raad, een verdeling zodat de lidstaten zich enigszins herkennen en dat alle politieke bloedgroepen eerlijk verdeeld zijn – en dan niet alleen de grote maar ook de kleine – een eerlijke verdeling m/v, een eerlijke verdeling tussen de 22 kleintjes en de zes ‘ Grote Jongens, en uiteindelijk ook verdeling van de commissariaten binnen de Commissie’. En dan speelt ook nog een rol dat de Voorzitter van de commissie – die zijn ploeg samenstelt -  daarvoor de goedkeuring van het parlement moet krijgen. Zo moest Barroso de laatste keer zijn ploeg herschikken.

Maakt Nederland een kans? Werts is twijfelachtig. ‘Natuurlijk zal Nederland een commissaris leveren. Maar voor de echte topfuncties ligt toch vaak een oud-premier voor de hand en die heeft Nederland niet in voorraad. Balkenende heeft al aangekondigd niet in de running te zijn. Ook heeft Nederland Dijsselbloem al als voorzitter van de Euro-groep. Dat telt ook mee. Timmermans, als opvolger van Ashton, dat zou nog kunnen, hoewel ook hij gezegd heeft geen belangstelling te hebben. Maar dat moet je juist zeggen om het wel te worden.’

‘Kortom’, zo sluit Jan Werts af, ‘al die benoemingen wordt roulette spelen of dichter bij huis: ganzenborden. Veel zal afhangen van de diplomatieke gaven en het gezag in Europa van premier Rutte. Maar is dat gezag wel zo groot gezien Rutte’s opstellingen over verdergaande Europese integratie?

Deze bijdrage verscheen in 'De Hofvijver' nr. 37 d.d. 16 december 2013.