Miljoenennota-advies Raad van State moet politiek helpen goede keuzes te maken

Met dank aan drs. H. Borstlap, lid van de Raad van State

Door goede analyse van de problemen die spelen bij het op orde brengen van de begroting, wil de Raad van State het kabinet (en de politiek) behulpzaam zijn om die keuzes te maken die leiden tot houdbaar beleid en tot duurzame wetgeving. Dat uitgangspunt kenmerkt het advies dat de Raad van State jaarlijks uitbrengt over de Miljoenennota.

Hoewel de Miljoenennota geen wetsvoorstel is en advisering dus niet is voorgeschreven, brengt de Raad van State er al jarenlang toch (gevraagd) advies over uit. Net als bij wetgeving begint het 'toetsingskader' met het stellen van simpele vragen: wat zijn de problemen met de openbare financiën en welke onvermijdelijke keuzes dringen zich op.

Voor het zittende kabinet (maar ook voor zijn voorgangers) is één van de majeure problemen dat de collectieve uitgaven fors blijven oplopen (ondanks ombuigingsmaatregelen), terwijl het nationale inkomen al enkele jaren niet of nauwelijks toeneemt. Daardoor wordt het tekort op de begroting steeds groter, nemen collectieve lasten toe en worden andere uitgaven verdrongen. De Raad schetst de dilemma’s, de noodzaak tot het maken van keuzes, maar is veelal terughoudend om precies aan te geven welke keuzes: het is immers uiteindelijk aan 'de politiek' om concrete oplossingen te vinden.

De Raad van State schetst in zijn advies derhalve vooral de onvermijdelijke dilemma's waar het kabinet voor staat en wat daarbij het afwegingskader is. Belangrijk is bijvoorbeeld de vraag of een oplossing op langere termijn houdbaar is of niet. Door analyse van het probleem en het signaleren van voor- en nadelen aan mogelijke oplossingen, is het advies in hoge mate politiek 'neutraal'. Dat neemt niet weg dat aan het beoordelen van oplossingen wel politieke kanten kunnen zitten, maar ook dat is bijna onvermijdelijk. Het gaat echter in de eerste plaats om 'belangeloze' advisering: dat er gekozen moet worden is onvermijdelijk; welke keuzes is aan de politiek. Daarbij herinnert de Raad het kabinet  meer dan eens aan de afspraken die op Europees niveau zijn overeengekomen en waar ons land, ook wanneer het niet uitkomt, aan gebonden is.

Het advies van de Raad van State over de Miljoenennota wordt door een kleine staf voorbereid, die gedurende het jaar steeds in nauw contact staat met het ministerie van Financiën, Centraal Planbureau, en DNB. Hoewel de tijd voor het opstellen ervan strikt genomen beperkt is (de definitieve versie van de Miljoenennota is er pas kort voor Prinsjesdag), is er feitelijk sprake van een veel langer voorbereid advies.

Dit artikel verscheen in De Hofvijver 'Prinsjesdagnummer' d.d. 18 september 2013.